Arter

17 Ocak 1969 yılında kurulan Vehbi Koç Vakfı (VKV) eğitim, sağlık ve kültür-sanat alanlarında faaliyet göstermektedir.

VKV, yönetimini üstlendiği kurumlar, desteklediği projeler ve verdiği eğitim bursları aracılığıyla Türkiye’nin daha hızlı gelişmesine destek olmayı amaçlamaktadır.

Türkiye’nin ilk özel vakfı olan VKV’nin bünyesinde Koç Okulu, Koç Üniversitesi, Amerikan Hastanesi, Sadberk Hanım Müzesi, Arter gibi faaliyet alanlarının öncü kuruluşları sayılan kurumlar yer almaktadır.

VKV'nin kültürel çalışmalarının başlangıcı, 1980’de Türkiye’nin ilk özel müzesi olarak kurulan ve Türk ve İslam sanatlarının seçkin yapıtlarının yanı sıra Anadolu uygarlıklarını temel alan bir arkeoloji koleksiyonuna da sahip olan Sadberk Hanım Müzesi ile oldu.

VKV, kültür alanındaki çalışmalarını 1994’te Vehbi Koç ve Ankara Araştırma Merkezi (VEKAM), 1996’da Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü (AKMED), 2000’de Antalya’nın eski şehir mahallesinde Kaleiçi Müzesi ve 2005’te Koç Üniversitesi bünyesinde Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi’nin (ANAMED) kurulmasıyla sürdürdü.

VKV’nin bir diğer önemli girişimi ise, Bizans araştırmalarını daima desteklemiş olan merhum Sevgi Gönül (1938–2003) anısına 2007’den bu yana üç yılda bir düzenlenen Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu.

Çağdaş Sanat

VKV’nin çağdaş sanat alanındaki faaliyetleri 2005 yılı sonbaharında Melih Fereli’nin VKV Kültür-Sanat Danışmanı olarak atanmasını takiben oluşturulan uzun soluklu stratejik planın uygulamaya konmasıyla başladı. Bu plan çerçevesinde ayrıntılı bilginin aşağıda verildiği pek çok sergi ve yayın projesi desteklendi; uluslararası işbirlikleri başlatıldı ve önemli projeler hayata geçirildi.

VKV’nin çağdaş sanata odaklanma stratejisinin sürdürülebilirlik açısından en önemli örneği ve bu kapsamdaki en büyük projesi ise, 2010 yılında İstiklal Caddesi’ndeki binada faaliyetlerine başlayan ve 2019’da Dolapdere’deki yeni binasına taşınan Arter’dir. Vehbi Koç Vakfı’nın 50. kuruluş yıldönümünü kutladığı 2019 yılının Eylül ayında açılan Grimshaw tarafından tasarlanan yeni binasıyla beraber Arter, süregelen faaliyetlerini çok daha ileriye taşıyarak koleksiyondan ve koleksiyon dışından sergilerin yanı sıra farklı sanat disiplinlerinden performanslara ve etkinliklere ev sahipliği yapıyor.

2005 yılında oluşturulan strateji çerçevesinde VKV, 2007 yılında çağdaş sanat alanında uluslararası bir koleksiyon başlattı.

Bugüne kadar Arter tarafından geliştirilen, korunan ve işlenen koleksiyon, kurumun yeni binasının açılmasıyla birlikte sergiler ve dijital erişim olanakları aracılığıyla kamuyla buluşuyor.

2021 itibarıyla 1.300’den fazla yapıt barındıran koleksiyondaki pek çok eser aynı zamanda dünyanın önde gelen sanat kurumları tarafından ödünç alınmaya ve farklı coğrafyalardaki sergilerde izleyiciyle buluşmaya devam ediyor. Bugüne kadar Arter tarafından geliştirilen, korunan ve işlenen koleksiyon, kurumun yeni binasının açılmasıyla birlikte sergiler ve dijital erişim olanakları aracılığıyla kamuyla buluşuyor. Koleksiyonda resim, heykel, fotoğraf, video ve film, yerleştirme, ses, ışık ve performans gibi çeşitli mecralarda 1960’lardan itibaren üretilmiş eserler yer alıyor. Çağdaş sanatın gelişim hikâyesini anlatmaya odaklanan koleksiyonda Türkiye ve geniş anlamda komşu coğrafyadaki sanat üretimi, uluslararası bir diyalog içinde ele alınıyor.

VKV, çağdaş sanat alanındaki üretimi öncelikle Türkiye’de hem de uluslararası bağlam içinde desteklemeye yönelik önemli adımlarından biri olarak 2008 yılında Berlin’de TANAS’ı açtı. Yönetimini VKV’nin gözetiminde René Block’un üstlendiği TANAS’la Vehbi Koç Vakfı, Türkiye’deki sanatsal üretimin görünürlüğü ve tanınırlığı için önemli bir uluslararası platform kazandırmış oldu.

Vehbi Koç Vakfı’nın çağdaş sanat projelerine odaklanan stratejisinin önemli evrelerinden biri olarak beş yıl devam etmesi öngörülen TANAS’ta ağırlıklı olarak Türkiye’den sanatçılara yer veren toplam 22 kişisel ve karma sergi gerçekleştirildi; bu sergilere sanatçı konuşmaları, paneller ve çeşitli sanat profesyonelleri rehberliğinde gerçekleşen özel sergi turları eşlik etti. Misyonunu tamamlayarak planlandığı gibi 2013 yılı sonu itibarıyla kapanan TANAS, açık olduğu 5 yıl boyunca Berlin’in canlı uluslararası sanat ortamında Türkiye çağdaş sanatına odaklanan bir merkez olarak sanatçı, küratör, yazar ve öğrencileri bir araya getiren kapsamlı bir üretim ve tartışma platformu işlevi gördü.

Vehbi Koç Vakfı Avusturya’daki TBA21 (Thyssen-Bornemizsa Art Contemporary) ile işbirliğinde gerçekleştirdiği Tactics of Invisibility (Görünmezlik Taktikleri) başlıklı serginin de destekçisi oldu. Türkiye’den 15 çağdaş sanatçının yapıtlarını bir araya getiren sergi, TBA21’in ardından Berlin’deki TANAS’ta ve İstanbul’da Arter’de gösterildi.

TBA21’in 2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri kapsamında 22 Mayıs 2010 tarihinde İstanbul’da hayata geçirdiği “The Morning Line” projesi de yine Vehbi Koç Vakfı’nın desteğiyle gerçekleşti.

Vehbi Koç Vakfı tarafından desteklenen diğer çağdaş sanat etkinlikleri:

Koç Holding ile birlikte 2007’den itibaren 2026’ya kadar 20 yıl süreyle İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenlenen Uluslararası İstanbul Bienali’nin ana sponsorluğunun üstlenilmesi
Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi’ndeki “İstiklâl Serüveni” çağdaş sanat sergileri dizisi
Türkiye’den çağdaş sanatçılara odaklanan monografi dizisi (Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık tarafından yayımlanmıştır).
Operasyon Odası’ndaki sergiler (VKV Amerikan Hastanesi sanat galerisi)

Vehbi Koç Vakfı’nın sponsorluğunu üstlendiği uluslararası sergiler ise şunlardır:

“Style and Status: Imperial Costumes from Ottoman Turkey” (“Stil ve Statü: Osmanlı Türkiyesinden Saray Giysileri”), Arthur M. Sackler Gallery, Kasım 2005–Ocak 2006. (16. ve 17. yüzyıllardan göz alıcı ve grafik anlamda çarpıcı kaftanlara ayrılmış ilk uluslararası sergi)
“Celebrating Rûmi: An Evening of Mevlâna Celâleddin Rûmi’s Poetry and Sûfi Music” (“Rûmi Kutlamaları: Mevlâna Celaleddin Rûmi’nin Şiiri ve Sûfi Müziği Gecesi”), Library of Congress ve Freer Gallery of Art (2007 UNESCO Uluslararası Mevlâna Yılı vesilesiyle).
“Beyond Babylon: Art, Trade and Diplomacy in the Second Millennium B.C.” (Babil’in Ötesinde: MÖ İkinci Binyılda Sanat, Ticaret ve Diplomasi), 2008. Bu sergi, Doğu Akdeniz bölgesi uygarlıklarının paylaştığı kültürel zenginleşmeye odaklanmıştı.
Metropolitan Museum’da Osmanlı Sanatı için iki yeni galerinin finansmanı. Metropolitan Museum of Art, bu iki yeni galeriye “Koç Ailesi Galerileri” adını verdi. Müzenin 2011’de açılan ve Türkiye, Arap ülkeleri, İran, Orta Asya ve daha sonra Güney Asya sanatına yönelik galerilerinin parçası olan bu iki galeride, 14. yüzyılın başından 20. yüzyılın başına dek Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde üretilmiş sanat yapıtları sergileniyor.